روزنامه دنياي اقتصاد، سه شنبه 09/06/1400
از فردای رای اعتماد به وزیر نیرو
سعید مهذب ترابی / مديرعامل شركت مهندسي قدس نيرو و عضو هیات مدیره سندیكای صنعت برق ایران
معرفی مهندس علی‌اکبر محرابیان به عنوان وزیر نیرو کمی غیرمنتظره بود اما بالاخره ایشان رای اعتماد خوبی از مجلس گرفتند و وزیر نیرو شدند. حالا با توجه به آغاز به کار ایشان در وزارت نیرو به نظر می‌رسد توجه به یکسری نکات در فضای فعلی صنعت آب و برق ضروری است. بدون تغییر عمده‌ای در درآمدها امکان اجرای هیچ اقدام اصلاحی نیست و واقعا شعارزدگی، آب و برق نمی‌شود.
اقتصاد صنعت آب و برق را واقعا مانند بیماری کرونا نمی‌توان با ادعای روش‌های سنتی درمان کرد، این اقتصاد به‌شدت بیمار است و نیاز به شناسایی و آسیب‌شناسی بخشی و درمان فوری علمی دارد. صنعت آب و برق نیاز به حداقل ۵تا ۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری سالانه برای به‌روز کردن خود دارد و هر برنامه‌ای که فاقد استراتژی مدونی برای تامین این مبلغ باشد، در نهایت در حد یک برنامه باقی می‌ماند. به نظر می‌رسد وزیر نیرو با توجه به اینکه شناخت خوبی از صنعت، معدن و تجارت و اجرای تاثیرگذار در پیشبرد آن دارند و مدتی نیز در محیط‌های سرمایه‌گذاری مسوولیت راهبردی داشته‌اند، رویکرد واقع‌بینانه و عمل‌گرانه‌ای به مقوله اقتصاد آب و برق داشته باشند. ضمنا کمک مجلس محترم و دولت، حداقل برای تعیین تکلیف بدهی‌های معوق، مورد انتظار اساسی است. بدیهی است حمایت نکردن از وزارت نیرو برای تسویه بدهی فوق، منجر به انباشت بیشتر بدهکاری‌ها و قطعا عدم تحقق وعده‌های ایشان خواهد شد.
بخش خصوصی صنعت آب و برق طی چند سال اخیر به‌شدت فرسوده شده و باید برای احیای مجدد آن، راهبرد مشخصی در کلیه ابعاد وظایف حاکمیتی وجود داشته باشد. نکته اینجاست که ساختار فعلی صنعت، ناکارآ و دارای فرآیندی مانع‌تراش و بوروکراتیک است، بر این اساس ساختارشکنی از نوع پست‌مدرن آن ضرورت دارد. به علاوه قطعا حیات آینده بخش خصوصی این صنعت به صادرات خدمات بستگی دارد و وزارت نیرو می‌تواند حمایت لازم را انجام دهد.
مساله دیگری که امیدواریم در دولت آینده مورد توجه قرار گیرد این است که بخش خصوصی پویا، معرف توانمندی کشور است و امیدواریم حداقل ۷۰ درصد همراهان هیات‌های سیاسی در ماموریت‌های خارجی، نمایندگان بخش خصوصی باشند. به علاوه برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان از الگوی رفتاری کشورهای در حال توسعه استفاده کرد. باید بپذیریم که روش فعلی ناکارآمد است و تغییر آن مستلزم حذف افراط و تفریط در این توسعه است.
به طور خلاصه باید گفت راه نجات صنعت آب و برق، توسعه عملی بهینه‌سازی مصرف آب و برق با مشارکت بخش خصوصی در قالب ESCO. WSCO است ولاغیر. مدل‌های ساختاری، فنی و مالی فوق، با مشارکت بخش خصوصی می‌توانند حدود ۲۵درصد ارتقای بهر‌ه‌وری و صرفه‌جویی ایجاد کنند.
ترسیم مدلی راهبردی برای توسعه نیروگاه‌های حرارتی و برقابی باتوجه به اقتضای روز، یکی از این الزامات توسعه نیروگاه‌های متوسط مقیاس، خصوصا با استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. ضمنا ضرورت دارد در اولین اقدام، مجلس چگونگی تامین مالی ۲۵هزار مگاوات ظرفیت عقب‌افتاده تولید برق را مشخص کند، چرا که قطعا وزارت نیرو محلی برای تامین و جبران این عقب‌ماندگی اجباری ندارد.
تقویت و حمایت عملی و اجرایی از بخش خصوصی با رعایت عدالت در مناقصات و عقد قراردادها و پرداخت به موقع مطالبات و حمایت عملی، بخش اصلی خواسته و انتظار منطقی تمام بازیگران بخش خصوصی صنعت آب و برق کشور است. البته قطعا حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در قالب قراردادهای استاندارد بین‌المللی و ارائه مدلی برای توسعه انگیزش آنها هم یکی از الزامات توسعه صنعت برق کشور است.
این امر مستلزم تقویت نظام و ساختار مدیریت انرژی و آب با پیش‌بینی نقدینگی لازم است. به علاوه باید در بخش ساختاری، ادغام معاونت برق و مدیر عامل توانیر، تشکیل شرکت مهندسی توزیع، ادغام برق‌های منطقه‌ای در شرکت مدیریت تولید، تقویت ساتباب (انرژی و آب) و نیز کمک به تشکیل وزارت انرژی در دستور کار قرار گیرد و در کوتاه‌مدت هم برای تزریق سریع نقدینگی به صنعت آب و برق برای عبور از سال ۱۴۰۱ چاره‌اندیشی شود.
با هر تفکر مدیریتی، صنعت آب و برق در شرایط فعلی، ظرفیت سعی و خطای مجدد را ندارد و هر اقدامی بدون شناخت کامل و دقیق برنامه محکوم به شکست خواهد بود. این صنعت در حال حاضر نیاز به برنامه عملیاتی، نقدینگی و همراهی و همدلی همه ذی‌نفعان دارد. در غیر این صورت هیچ‌کس برنده نیست. قبل از اخذ رای اعتماد به وزیر پیشنهادی عرض کردم که در ساختمان شیشه‌ای وزارت نیرو، همه چیز مثل شیشه شکننده است و اکنون پس از اخذ رای اعتماد به ایشان عرض می‌کنم پرسنل صنعت آب و برق، پرسنلی دانا و همیشه همراه هستند و این خصیصه مترقی، ناشی از این است که خدمت به مردم، در شکل‌گیری رفتار سازمانی آنان نهادینه شده و تنها چیزی که موجب رنجش آنها می‌شود، نگاه از طبقه دوازدهم ساختمان شیشه‌ای به ساختمان‌های نعلی‌شکل محوطه پایین‌دستی و ساختمان قدیمی خیابان فلسطین است.
و اما نیمه پر لیوان
مدیریت در صنعت آب و برق خصوصا در سطح کلان به علت لزوم استمرار خدمت‌رسانی در گستره وسیع کشور با دو رویکرد آتش‌نشان و برنامه‌ای مواجه است که رویکرد آتش‌نشان طی چند سال اخیر به علت تنوع و ازدیاد بحران‌ها بسیار زیاد بوده و به همین دلیل واقعا امکان احداث ۲۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید در دولت دوازدهم فراهم نشد.
شاید اگر امسال هم سال پربارشی بود و هوا در تابستان زیاد گرم نمی‌شد و اصطلاحا قطعی‌های برق و کمبود آب نداشتیم، واقعا امکان نداشت زحمات ایشان و خانواده بزرگ صنعت و آب و برق را برای تامین نیازهای این صنعت در بدترین شرایط اقتصادی کشور نادیده گرفت و از طرح‌هایی مانند برق امید، پروژه‌های الف ـ ب ـ ایران یا استقرار سیستم‌های جدید مدیریتی و... چشم پوشید. از این رو باید منصف و منطقی بود و از زحمات وزیر نیرو و معاونان و همه مدیران و کارکنان صنعت پر رمز و راز آب و برق تقدیر کرده و برای همه آنها ارزوی موفقیت و سلامت کنیم و در نهایت دست در دست هم دهیم به مهر/ میهن خویش را کنیم آباد.